Drenaj Tedavisi

Perkütan Drenaj işlemleri

Drenaj vücut içindeki bir sıvının bir yerden diğer bir yere aktarılması ya da vücut dışına çıkarılmasıdır. Perkütan kelimesi de deriden ince bir iğne ile girilerek yapılan işlemi tanımlar.
Perkütan drenaj genellikle hastanede yatan hastalara uygulanan tedavilerdir. En sık iki durumda kullanılır. Herhangi bir organda tıkanma olduğunda (örneğin safra yolları tıkanması ya da idrar kanalı tıkanması) vücuttaki normal bir sıvı, akması gereken bölgeye akamaz. Örneğin safra barsaklara akmaz ya da idrar mesaneye akmaz ve vücut içinde birikmeye başlar. Daha sonra biriken ve atılması gereken bu sıvılar kısmen kana geçerek vücuda zarar verir. Bu durumda asıl sorun tıkanmanın giderilmesidir. Ancak bu işlem bazen zor olabilir. Tıkanma hemen tedavi edilmiyorsa geçici olarak biriken sıvı dışarı alınmalı yani dışarı drenaj yapılmalıdır.

Drenajın ikinci türünde değişik hastalıklara bağlı vücutta istenmeyen sıvı birikimi vardır. Buna mayi birikimi de denir. Örneğin akciğerde sıvı birikir ve nefes almayı zorlaştırır ya da karında çok sıvı birikir ve ağrıya yol açar. Karında biriken sıvıya asit sıvısı denir ve genellikle karaciğer hastalığında görülür. Biriken sıvı bazen iltihap yani apsedir. Apsenin mutlaka dışarı alınması gerekir. 

Temel perkütan drenaj işlemleri şunlardır:

• Biliyer drenaj (safra yolları drenajı): Genellikle tümörlere bağlı tıkana sarılığı oluşturur.
• Safra kesesi drenajı (Bazı safra kesesi iltihabında safra kesesi belirgin genişler)
• İdrar yolları drenajı: Burada böbrek idrar oluşturan bölgeye bir tüp konabilir ya da üreter kanalına bir tüp yerleştirilebilir.
• Sıvı drenajları: En çok akciğerde biriken ve nefes almayı zorlaştıran sıvılar ve karında biriken ve karında belirgin gerginleşme ve ağrı oluşturan sıvılar.
• Abse drenajları: Vücut içinde belirli büyüklüğe erişmiş tüm abseler eskiden ameliyatla şimdi tüp drenajları ile tedavi edilir.

Biliyer drenaj ya da safra yolları drenajı

Biliyer drenaj ya da safra yolları drenajı safra yollarının tıkandığı bazı durumlarda yapılan ve safranın karaciğerde birikerek kişiye zarar vermesini engelleyen bir tedavi işlemidir. Safra yollarındaki safra normalde safra kanalı ile bağırsağa akar ve yağlı yiyeceklerin sindirilmesine yardım eder. Safra yolları tıkandığında safra barsağa akamaz, safra yollarında birikir, burayı genişletir ve sonunda kana karışır. Bu hastada sarılık oluşturur.

Safra yolları tıkanması ileri yaşlarda genel olarak bir tümöre bağlıdır (pankreas tümörü, karaciğer tümörü ya da safra yolları tümörü gibi), ancak bir safra taşına ve bazen safra çamuruna bağlı da olabilir.

Safra yollarında tıkanması sarılık yapar buna tıkanma sarılığı denir (diğer sarılık türü tıkanmaya bağlı değil karaciğer hastalığına ya da karaciğer hasarına bağlıdır). Tıkanma sarılığı genel olarak sarılık dışında kaşıntı da oluşturur. Safra barsaklara geçemediği için büyük abdest rengi açılır, idrar rengi koyulaşabilir.

Safranın safra yollarında birikmesi ve barsağa akamaması safra yollarını genişletir ve safradaki bazı bileşenlerin (bilirübin) kana geçmesine yol açar. Safra yolları tıkanmalarında en önemli kan bulgusu sarılık ve kaşıntıdır. Tıkanma sarılığı uzun sürerse karaciğer hasarı oluşturabilir. Safra yolları drenajı safranın karaciğerde birikerek karaciğere ve genel olarak vücuda zarar vermesini engeller.

Safra yolları drenajı İki türlü yapılır

1. Endoskopik bilyer drenaj: Ağızdan bir endoskop ile girilerek ince barsağa geçilir ve safra yollarının tıkalı kısmına bir plastik kateter (plastik stent) yerleştirilir. Bunu Gastrroenteroloji uzmanları yapar
2. Perkütan biliyer drenaj: Girişimsel Radyoloji uzamanlarının yaptığı drenaj türüdür. Burada karın sağ yanından ya da ön kesiminden ince bir iğne ile safra yollarına girilerek safra yolları görüntülenir. Bu görüntüleme tanı için de önemlidir. Ardından safra yolları tıkanıklığını aşacak şekilde bir plastik kateter yerleştirilir ya da doğrudan bir metal stent yerleştirilebilir. Plastik kateter her zaman geri çıkarılabilir. Stentler kalıcıdır, tekrar çıkarılmaz.

Perkütan biliyer (safra yolları) drenaj

Perkütan kelimesi ameliyatsız ya da endoskopi kullanılmaksızın o işlemin deriden iğne yöntemi ile yapıldığını belirtir.

Perkütan safra yolları drenajı karın ortası ya da sağ tarafından ultrason veya floroskopi görüntüleri kullanarak yapılan bir işlemdir. İşlem ameliyat değildir, herhangi bir bıçak izi taşımaz.

Perkütan safra yolları drenajı genellikle hastaneye yatış gerektirmez.

Tüm işlem mutlaka damardan ağrı kesici ve sakinleştirici ilaçlar kullanılar yapılır çünkü normalde ağrılı olabilen bir işlemdir. Ancak ameliyathane şartlarına ya da narkoza gerek olmaz.

İşlem genellikle 30 dakika kadar sürer.

Sorunsuz bir işlemden sonra hastalar 2-3 saatlik gözlem sonrası evlerine gönderilir. Eğer hastanede yatıyorsa hastanede kalmaya devam eder. Hasta eve gönderilecekse kateter bakımı ile ilgili bilgiler verilir.

Biliyer drenaj kateteri genellikle bir torbaya başlanır ve safranın hem içeride doğal yolu olan barsağa akması hem de dışarı akması sağlanır. Etkili bir drenaj sonrası hastanın sarılığı ve varsa kaşıntı gibi yakınmalrı geçer. Bazen sarılığın tamamen normale dönmesi daha uzun zaman alabilir.

Tedavi süreci sonrası kateterin çıkarılması ya da safra yollarına metal bir stent yerleştirilmesi kararı verilir.

Böbrek toplayıcı sisteminde tıkanma

Böbrekler vücutta kanın filtresi gibidir. Vücuttaki kan böbreklere gelir, böbrek o kanı süzer ve zararlı maddeleri ayıklayarak idrar yollarına gönderir ve idrar olarak vücuttan dışarı atar.

Bazı hastalıklarda böbrek bu görevi yapamaz. Böbrek hastalıkları bunlardan biridir. Böbrek kanallarında tıkanma bir başka sebeptir. Böbrek kanallarında tıkanma olduğunda zararlı maddeler içeren sıvı vücuttan atılamaz ve birikir. Bu da ek sorun yaratır. Bazı durumlarda tıkanan böbrek kanallarına drenaj gerekir yani akımı farklı bir yönden yapmak gerekir. Bu genellikle mesaneden girilerek tıkalı bölgeye bir kateter konması şeklinde olur ancak bazen bu başarılı olmaz o zaman böğür dediğimiz sağ ve sol yandan deri içinden böbrek toplayıcı sistemine girilip bir hortum yerleştirilir ve idrar bu hortumdan dışarı alınır, böylece idrarın birikmesi engellenir. Buna nefrostomi drenajı adı verilir.

Nefrostomi (Böbrek toplayıcı sistemi drenajı)

Nefrostomi kısaca deriden böbrek toplayıcı sistemine girilerek bir kateter yerleştirilmesidir. Buna nefrostomi kateteri adı verilir.

İdrar yollarında tıkanmasının giderilmesi iki şekilde olur. 

1. Mesaneden girilerek buraya bir plastik kateter (stent) yerleştirilir. Bu işlemi Üroloji uzmanları yapar.
2. Perkütan nefrostomi (deriden girilerek nefrostomi): Mesaneden girilerek idrar toplayıcı sistemindeki tıkanma giderilemezse deriden girilerek böbrek toplayıcı sistemine bir kateter yerleştirilir. Nu drenaj kateteri (tüpü) bir idrar torbasına bağlanarak idrar bu yolla dışarı alınır ve vücuda zarar vermesi engellenir.

Tıkanma olduğu sürece bu kateter yerinde kalır. Tıkanma giderildiğinde çıkarılır. Bazen bir kaç ay süre kateter vücutta kalması gerekir. Kateterin ne kadar kalması gerektiği tedavi süresiyle ilgilidir.