- Portal ven dalak ve barsaklardan gelen kanı karaciğere taşıyan toplardamardır.
- Portal ven trombozu bu damarların pıhtı ile tıkanmasıdır.
- Ven= toplardamar; Tromboz= pıhtı ile tıkanma
- Pıhtı ile portal ven tıkanması karın ağrısı ve kusma gibi şikayetler yapar.
- Ancak ilk anda tanı koymak genellikle zordur.
- Hastalık erken dönemde seyrek olarak barsak kangrenine yol açabilir.
- Hastalığın alevli hali geçtikten sonra uzun dönem sorunları ortaya çıkar
- Bunlar dalakta büyüme, yemek borusu varisi gelişimi ve mide kanamasıdır.
- Portal damarın açılması mümkün değil dense de aslında bu damarı anjiyo ile açmak mümkündür.
- Erken dönemde damarı açmak daha kolaydır.
- Her hastada (hafif şikayet oluşturan durumlarda) bu damarın açılması gerekmez.
- Tedavi ettiğimi hastalar genelde ilk tıkanmasının üzerinden aylar ve yıllar geçmiş hastalardır.
- Damar açma mümkün olmazsa, hastada dalağın küçültülmesi, kanama sorunun çözülmesi için farklı girişimsel tedavi yöntemleri de vardır.
Portal ven trombozu nedir?
(Portal: karaciğere barsaktan kan getiren damar; ven: toplardamar; tromboz: pıhtılaşma anlamına gelir)
Portal ven dalaktan ve bağırsaklardan gelen kanı toplayarak karaciğere ileten toplardamardır. Portal ven trombozu karaciğere barsaklardan kan getiren ana toplardamarının pıhtılaşarak tıkanmasıdır.
Oldukça seyrek görülen bir hastalıktır. Her yaşta görülebilir. Karaciğer sirozu olan hastalarda çok sıktır.
Portal ven trombozu anjiyo ile açılabilir mi?
Evet, portal ven trombozu anjiyo ile açılabilir. Bu tedavi iki dönemde farklıdır. Yani pıhtı yeni olduğunda ya da olduktan sonra aylar ya da yıllar geçtiğinde anjiyo ile biraz farklı tedaviler yapılır. Ama hastalığın tek gerçek tedavisi tıklalı bu damarın açılmasıdır. Bu damar da anjiyo ile açılabilir. Ancak zor olması nedeniyle çok az merkezde yapılan bir işlemdir.
Seyrek görülen bir hastalık olması nedeniyle tanısını koymak bazen zor olabilir. Bize başvuran hastaların çoğunda pıhtılaşma çok daha eskiden olmuştur. Hastalığa tanı koyulduğu anda kan sulandırıcı tedavi başlanır. Ancak kan sulandırıcı tedavi genellikle pıhtıyı temizleyerek damarı açmaz. Portal toplardamar genellikle hayat boyu tıkalı kalır. Bu damar tıkalı olduğunda uzun dönemde dalak büyümesi, yemek borusu varisi, mide varisi ve buna bağlı mide kanaması, karında sıvı birikimi gibi yakınmalar olabilir.
Portal Ven Neresidir
Portal ven trombozu kimlerde görülür?
Portal ven trombozu bazen insanda hiç bir sorun yokken olur, bazen bazı karaciğer hastalıkları ile birlikte görülür (karaciğer sirozu ya da bazı kanserler). Önemli bir sebebi genetik olarak var olan pıhtılaşma eğilimidir. Bu genetik testlerle ortaya konabilir.
Bunun dışında karın içi iltihapları, yetişkinlerde karaciğer pankreas kanseri gibi bazı kanser türleri, karaciğer sirozu, hamilelik bazı ameliyatlardan sonra (özellikle dalağın alınması ya da mide küçültme ameliyatı) sık görülür.
Karaciğer sirozu olan hastaların dörtte birinde portal ven trombozu görülür.
Portal ven trombozu ne tür belirti verir?
Hastaların bir kısmında herhangi bir şikayet olmaz yani hastalık son derece sessiz gider.
Erken dönemde en önemli bulgusu karın ağrısıdır. Buna bulantı ve kusma eşlik edebilir. Bazı insanlarda hiç karın ağrısı olmayabilir.
Barsaklardan kanın karaciğere gidememesi barsak duvarlarında kan birikmesi ve ödem oluşumuna yol açar. Bazen bu barsak dolaşımını çok daha belirgin etkiler ve barsak kangreni oluşabilir. Bu durumda karın ağrısı çok şiddetlidir ve acil ameliyat gerekebilir. Eğer barsakta kangren oluşmadan tanı koyulursa girişimsel yöntemlerle yani karaciğer damarı içinden tedavi mümkün olabilir.
Bunun dışında dalak büyümesi görülebilir. Dalak büyümesi genellikle tıkanmadan haftalar ve aylar sonra ortaya çıkar. Dalak büyümesi kanda pıhtılaşma oluşturan kan elemanlarının (PLT, platelet ya da trombosit) azalmasına yol açar, bu da kanama eğilimi oluşturur.
Barsak dolaşımının bozulması karında mayi (sıvı) birikmesine (asit sıvısı) yol açabilir.
Ana damar kapandığı için karında çok sayıda yan dal (yedek toplardamar) gelişir ve büyür. Bunlar varislerdir. Bu varisler yemek borusunda ya da midede olursa ileride tekrarlayan mide kanaması yapabilir.
Portal ven nerededir?
Portal ven trombozu tanısını nasıl koyarız?
Portal ven trombozu şüphesiyle gelen hastanın dahiliye ya da gastroenteroloji bölümünce değerlendirilmesi gerekir.
İlk muayeneden sonra yapılacak bir renkli Doppler ultrason tanı için yeterli olabilir. Ama en kesin tanı koyma yöntemi karın bilgisayarlı tomografi ya da manyetik rezonans (MR) görüntüleme incelemeleridir. Bu görüntüleme yöntemleriyle tanısı kesin olarak koyulur. Tanı erken konursa erken dönemde damar içinden pıhtının temizlenerek damarın tamamen açılması mümkün olabilir.
Portal ven trombozu BT inceleme
Portal vendeki pıhtı akciğer ya da kalbe atar mı?
Hastalarımızın bir kısmında bu korku vardır. Portal toplardamar bir kapalı kutu gibidir. Bu nedenle portal damardaki pıhtının herhangi bir organa (kalp beyin ya da akciğer) atması imkansızdır. Sadece kol ve bacak gibi açık damarlardaki pıhtı erken evrede koparak bir başka organa atabilir.
Portal ven trombozu tedavi edilebilir mi?
Portal ven trombozunda tedavi iki basamaktan oluşur:
- Kan sulandırıcı ilaçlar: Hastalığın tanısı konduğu anda kan sulandırıcı ilaçlar kullanılmaya başlar. Hastalar da bu kan sulandırma ile tıkanmasının tamamen açılacağını düşünür ancak kan sulandırıcı ilaçlar pıhtıyı açamaz sadece kanı sulandırarak yeni pıhtı oluşmasını engeller. Vücut kendi içinde bu pıhtıyı açmak için uğraşır.
- Anjiyo ile portal damardaki pıhtılaşma ya da tıkanmanın açılması: Bu gerçekten portal damar tıkanmasının açılması işlemidir. Ne yazık ki bir çok merkezde bu damarların tıkanmasının açılamayacağı söylenir.
Girişimsel tedavilerle yani damar içinden yapılan anjiyo işlemiyle tüm bu damarların açılma şansı vardır. Portal damar tıkanıklığının açılması merkezimizde yapılmaktadır.
Bu damarlar sadece karaciğer ya da dalağın içinden girilerek açılabilir. Yani kasıktan ya da koldan yapılan anjiyo ile portal damarı açmak mümkün değildir. Bu zorluk nedeniyle ülkemizde ya da dünyada az sayıda merkezde yapılabilmektedir.
Portal ven tıkanmasının erken dönem ve geç dönem diye iki bölümü vardır. Şimdi kısaca hangi evrede hangi tedavinin yapıldığını açıklayalım:
1. Akut portal ven trombozu (erken evre; taze pıhtı dönemi):
Bir toplardamarda pıhtılaşma olduğunda ilk 1-2 hafta pıhtı çok tazedir ve damar içinden anjiyo ile temizlenmesi oldukça kolaydır. Bu vücuttaki tüm toplardamarlar için geçerlidir.
Ama bu tedavi sadece anjiyo ile yani damarın içine girilerek yapılabilir. Ek olarak kan sulandırıcı ilaçlar da kullanılır. Bu yeniden pıhtı oluşumunu engeller.
2. Kronik portal ven trombozu (geç evre; eski pıhtı dönemi):
Eğer pıhtılaşma bir aydan daha önce olmuşsa pıhtı artık kronik evrededir yani eskimiştir. Eskimiş pıhtı duvara yapışır, sertleşir ve duvara mekanik hasar verir. Artık damarın normal gibi olması pek mümkün değildir.
Bu dönmede de damar açma tedavisi yine anjiyo yöntemiyle olur. Bu tedavi her hastaya uygun olmayabilir. Ancak uygun hastalarda portal hipertansiyonu gidermek, dalak büyümesi, karında sıvı birikmesi ve en önemlisi yemek borusu ve midede varisleri ve buna bağlı mide kanamalarını engellemek için yapılır.
Anjiyo yöntemiyle portal ven trombozu tedavisi
Tıkalı portal damarı anjiyo yöntemi ile açmak mümkündür. Ancak her hastada bu damarın açılması gerekmez. Tıkanması ne zaman ciddi şikayete yol açıyorsa o zaman açılması düşünülür.
Tedavi işlemi bir ameliyat değildir. Tedavi anjiyo odasında yapılır ancak bildiğimiz anjiyolardan farklıdır.