Bacak Damar Tıkanıklığı | Prof. Dr. Levent OĞUZKURT

KISA BİLGİ

Bacak damar tıkanıklığı genelde 50 yaş üzeri insanlarda görülür.
En sık nedeni damar sertliği (damar kireçlenmesi) denen hastalıktır.
İlerleyici bir hastalıktır, yani yıllar içinde yavaş yavaş ilerler.
En sık belirti yürümekle baldır kaslarında ağrıdır. Bu ağrı sadece yürümekle olur, dinlenirken olmaz.
Ağrı yürürken kişiyi durdurur. 2-3 dakika dinlenince geçer, yürüyünce aynı mesafede yine ağrı olur.
Bu nedenle bacak damar tıkanıklığına vitrin hastalığı da denir.
Hastalığın hafif şeklinde sadece yürümekle bacak ya da kalça ağrısı olur.
Tıkanıklık daha da ilerlerse ayakta uzun süre iyileşmeyen yara ya da kangren gelişir.
Tıkalı her damarın mutlaka açılması gerekmeyebilir.
Damar tıkanıklığı sadece ameliyat ya da anjiyo tedavisiyle açılabilir.
Damar tıkanıklığını açan bir ilaç ya da besin yoktur.
Doktorların damar açıcı olarak verdiği ilaçlar dolaşım düzenleyicidir.
Anjiyo ile damar açma balon, stent ya da damar tıraşlama ile yapılır.
Anjiyo yöntemi ile tamamen tıkalı damarlar, tekrar tekrar tıkanan damarlar, stent tıkanması ya da yapay damar tıkanması açılabilir.
Girişimsel radyoloji uzmanları dünyada son 50 yıldır kalpteki koroner damarlar dışındaki tüm damar tıkanmalarını anjiyo ile açan uzmanlardır.

Bacak damar tıkanıklığı, bacağı besleyen atardamarların birinde ya da bir kaçında ciddi bir daralma ya da tıkanma olmasıdır. Buna periferik arter hastalığı da denir (Arter=atardamar). Bacak damarlarında tıkanma, kalp damarı, beyin damarı ve şah damar tıkanmasından sonra en sık görülen damar hastalığıdır.

Atardamarlar organları besleyen damarlardır. Bacakta bu damarların tıkanması bacak kaslarının yeterli beslenmesini engeller. Bacakların yürümek, koşmak ve yük taşımak sırasında daha fazla kan ihtiyacı olur. Bu kan ihtiyacı karşılanmazsa bacakta ağrı olur. Ağrının en önemli özelliği sadece yürümekle olmasıdır. Yani oturduğumuz ya da dinlendiğimiz zaman olmaz çünkü dinlenirken bacağın çok az kana (besin ve oksijene) ihtiyacı vardır.
Tıkanıklık ilerlerse ayak parmaklarında, topukta uzun süre iyileşmeyen yara ya da daha da kötüleşirse kangren gelişebilir.
Damar tıkanmasına yol açan hastalık hemen her zaman damar kireçlenmesi ya da damar sertliği denen hastalıktır (Latince ateroskleroz). Bunun dışında Buerger hastalığı (tromboanjiitis obliterans), bacak damarlarına pıhtı atması (tromboemboli) da bacak damarında tıkanma oluşturabilir.

Prof. Dr. Levent Oğuzkurt, CNN Türk'te bacak damar tıkanıklığı konusunda bilgiler verdi.

Damar sertliği kalp yani koroner damarda, boyun şah damarında (karotid arter), kol, böbrek ve barsak damarı gibi vücuttaki tüm damarlarda tıkanma oluşturabilir. Vücuttaki her bölgenin damar tıkanması farklı belirti verir. Kalp damar tıkanması kalp spazmı ya da kalp krizi yapar, boyun damar darlığı beyne pıhtı atmasına yol açar ve inme ya da felç oluşturabilir, bacak damar tıkanması genellikle bacak kaslarında yürüme ağrısı ya da kramp yapar, ileri evrelerinde ayak yarası ya da kangren oluşturabilir.

Damar sertliğine bağlı damar tıkanıklığı bazı kişilerde daha sık görülür;

İleri yaş hastalığıdır. 50 yaş üstünde sık, 60 yaş üstünde daha sıktır.
Sigara damar kireçlenme riskini ciddi artırır.
Diyabet yani şeker hastalığında 3-4 kat daha sıktır.
Kan kolesterol ve trigliserid yüksekliği olanlarda sıktır.
Hipertansiyon ya da yüksek tansiyon hastalarında daha sıktır.
Diyaliz hastalarında daha sıktır.

Diyabet ve bacak damar tıkanıklığı

Şeker hastalığı yani diyabet bacak damar tıkanıklığı için bir risk faktörüdür. Yani damar tıkanıklığı şeker hastalarında normal insanlara göre 3-4 kat daha fazla görünür. Ancak şeker hastalığında görünen tıkanma diğer insanlarda görünenden birkaç farklılık gösterir. Bunların en önemlisi normal insanlarda diz üstü ve karın bölgesi damarları daha fazla tıkanırken şeker hastalarında daha çok diz altındaki 2-3 mm çapındaki küçük damarlar (3 tane vardır) tıkanır. Bu önemlidir çünkü küçük damar tıkanıklığı hastalarda sadece bacak ağrısından ziyade ayak yarası (diyabetik ayak yarası) ya da ayak kangreni oluşturma riski daha yüksektir. Yani şeker hastalığındaki damar tıkanıklığı daha zarar vericidir. Ek olarak bu küçük damarların anjiyo ile ya da ameliyatla açılması daha kötü sorun yaratır ve anjiyo ya da ameliyatla açma tedavisi daha zordur. Bu ve diğer nedenlerle diyabet hastalarında ayakta çıkan yaranın iyileşmesi çok daha uzun sürer. Bu hastalarda parmak ya da bacak ampütasyon (kesilme) oranları daha yüksektir.

Bacak Damar Tıkanıklığı Belirtileri:

Bacak damar tıkanıklığı

Seyrek olarak hiç şikayet oluşturmayabilir
Yürümekle bacak ya da kalça kaslarında ağrı oluşturabilir
Ayakta yara ya da kangren (en şiddetli hali) oluşturabilir.

En sık görülen şikayet bacakta yürümekle ağrıdır ve şu şekilde görülür:

Yürümekle bacak baldır kaslarında ağrı, daha seyrek olarak yürümekle kalça kaslarında (kaba etlerde) ağrı
Ağrı sadece kaslarda olur, diz bölgesi ya da kemikte olmaz.
Bu ağrı hızlı yürümekle, yürürken bir ağırlık taşımakla ya da yokuş yukarı çıkmakla daha erken ve şiddetli olur.
Bacak ağrısı dinlenme sırasında olmaz.
Ağrı 2-3 dakika durup ya da oturup dinlenmekle tamamen geçer.

Damar tıkanıklığında bacak ağrısı neden yürümekle olur?

Bacak kaslarımız dururken çok az kan ve besine ihtiyacı vardır. Yürümekle bu ihtiyaç artar, hızlı yürümekle ya da yokuş çıkmakla ayağın kan ihtiyacı daha da artar. Bacak damarları tıkandığında ayağa yeterli kan gidemez. Bu da bacak baldır kaslarında ağrı yapar. Bacak ve ayak bize kan akımının yetmediğini, bir sorun olduğunu sinyalini vermektedir. Bacak ağrısı ne kadar kısa mesafede geliyorsa, yani hasta ne kadar az yürüyebiliyorsa hastalık o kadar şiddetlidir.

Damar tıkanıklığının oluşturduğu belirtiler (yürüyünce ağrı olup durması ve tekrar yürüme) bir caddede vitrinlere bakarak yürümeye benzer. Bu nedenle halk arasında buna vitrin hastalığı adı verilir.

Bacak damar tıkanıklığında yürümekle baldır kaslarında ağrı olur. Ağrı kişiyi durdurur, bir süre dinlendikten sonra geçer.

Bacak damar tıkanıklığı nasıl tedavi edilir?

Bacak damar tıkanıklığı tanısı konduktan sonra tedavi süreci başlar. Tedavide öncelikle damar tıkanıklığını hızlandıran ya da kötüleştiren faktörlerin engellenmesi gerekir.

Bacak damar tıkanıklığı tedavisinde genel önlemler
- Hasta sigara içiyorsa, sigara mutlaka bırakılmalıdır.
- Şeker hastalığı, tansiyon ve kalp hastalığı varsa, ilaçları düzenli kullanılmalıdır.
- Düzenli egzersiz önemlidir. Yürüme en kolay ve iyi egzersizlerden biridir. Günde en az 30 dakika kadar normal ya da tempolu yürüme önerilir. Hareketsiz bir yaşam tarzı birçok organda olduğu gibi bacak damarları için de iyi değildir.
Bacak damar tıkanıklığında ilaç tedavisi
Normal şartlarda hiç bir ilaç damar sertliğine bağlı darlığı ya da tıkanıklığı açamaz. Ancak hastalara mutlaka belli ilaçlar başlanır. Bunlar genellikle kan sulandırıcı, kılcal damar genişletici ya da dolaşım düzenleyici ilaçlardır ve son derece faydalıdır. Bu ilaçlar yürümeyi rahatlatabilir, ancak damarları açamaz.
Bacak damar tıkanıklığının açılması

Bazı durumlarda damar tıkanması erken dönemde mutlaka açılarak tedavi edilmelidir: Eğer bacak damar tıkanması ayakta şiddetli istirahat ağrısı, yara ya da kangren oluşturuyorsa en öncelikli tedavi bu damarların anjiyo ile açılması ya da ameliyat yöntemiyle tedavi edilmesidir.

Bacak damar tıkanıklığında anjiyo tedavisi

Anjiyo ile bacak damar tıkanıklığının açılması damar tıkanıklığı tedavisinde kullanılan en önemli ameliyatsız tedavidir. Bazı damar tıkanıklığı için ameliyat tedavisi daha uygun olabilir.

Anjiyografi ile tedavi bir ameliyat değildir. İşlem oldukça kolay ve güvenlidir. Riskleri ameliyata göre çok daha azdır. Hastalar genelde aynı gün evlerine gönderilebilir.

Tüm dünyada anjiyo ile damar açılmasında aynı yöntemler kullanılır.

Balonla ve ilaçlı balonla damar açma: En önemli avantajı vücudun içinde herhangi bir cisim kalmamasıdır. Damarda tıkalı olan yere balon yerleştirilir, damar açılır ve balon dışarı çıkarılır. İlaçlı balonlar açılan damarın daha uzun süre açık kalması için kullanılır.
Damar tıraşlama yöntemi: Damar tıraşlama yönteminde tıkalı damara aterektomi (tıraşlama) cihazı denen bir cihazla girilir ve damar içindeki tıkaç tıraşlanarak çıkarılır. Sadece bacak damarlarında kullanılır.
Stent ile damar açma: Stentler özellikle uygun yerde kullanılırsa uzun süreli damar açıklığı sağlar. Stent vücutta kalır ve çıkarılmaz. İlaçlı stentler kalp dışında sadece bacak ve uyluk damarlarının açılmasında kullanılır.

Bu 3 yöntemin herhangi birisiyle damar açmak mümkündür.

Her damar tıkanıklığı açılabilir mi?

Son 10-15 yılda gelişen teknolojik imkanlar ve bizim artan tecrübemiz artık eskiden açılamayan bir çok damarın açılmasına izin veriyor. Her damarı kesin olarak açmak mümkün olmayabilir, ama artık eskiden açılamaz denen bazı damarları bile anjiyo yöntemi ile açmak mümkündür.

Diz altındaki küçük damar tıkanıklığı açılması en zor tıkanıklıktır. Ancak bu hastalarda var olan tıkanıklıklar da anjiyografi ile açılabilmektedir.

Kılcal Damar Tıkanıklığının Tedavisi Mümkün mü?

Kılcal damardan kastedilen özellikle bacakta diz altındaki damarlarsa bunların anjiyo ile açılma şansı vardır. Ama kast edilen kıl kalınlığında çok ince damarlar ise bunların herhangi bir yöntemle açılması mümkün değildir.
Bir çok hastamız bize kılcal damar tıkanıklığı var ve açılamayacağı söylendi diye arar. Bu hastaların genellikle ayak parmaklarında ya da topukta yaraları ya da ayak kangreni vardır. Günümüzde özellikle diz altındaki tıkalı damarların açılma sansı vardır. Özellikle ayakta yarası olan her hastada damarların değerlendirilmesi son derece önemlidir. Anjiyo ise damarın açılması yani tedavisi için kullanılır. Bacak damar tıkanıklığı tedavisi ve anjiyo ile tedavisi ilgili sayfalarda daha detaylı anlatılmıştır. Girişimsel Radyoloji bölümümüz İstanbul Topkapı'daki hastanemizdedir.

Anjiyo tedavisi nasıl bir tedavidir?

İşlem ameliyat değildir. Anjiyo işlemidir.
Hastaların büyük çoğunluğunda anjiyo sonrası hasta aynı gün 4-6 saat sonra evine gönderilir.
İşlem tamamen ağrısız geçer. Sedasyon denen çok basit yöntemlerle olabilecek ağrı giderilir. Hastalar isterlerse tüm işlem sırasında uyuyabilirler.
Bir gün sonra normal hayatlarına dönebilirler.
Anjiyo tedavisi öncesi eldeki tüm damar görüntüleri değerlendirilir ve plan yapılır.
Tüm işlem sırasında hastanın konforunu ve ağrı olmamasını sağlamak için her hastaya damardan ağrı kesici ve rahatlatıcı ilaçlar verilir. Hasta işlem sırasında korku heyecan ve ağrı hissetmez.
Anjiyografi genel olarak kasık ya da kol damarından yapılır. Ama merkezimizde tedavi başarısını artıracak tüm yöntemler (diz arkası ya da ayak bileği bölgesinden anjiyo) yapılabilmektedir.
Damarın tıkanıklığının açılmasında balon, stent ya da damar tıraşlama yöntemi kullanılır.
Anjiyo girim yerine kum torbası uygulanmaz, özel damar kapama cihazları ile kapatılır. Bu hasta için daha konforlu ve güvenlidir.
Hasta 4-6 saat yatak istirahatinden sonra evine gönderilir.
O gün banyo yapılmaması daha uygundur. Bunun dışında bir kısıtlama yoktur. Evde yürüyebilir. Kendi özel rejimi yoksa her şey yiyebilir ya da içebilir. Bir gün sonra normal hayatına döner.

Başarılı bir tedavi sonrası hastanın bacakla ilgili yürüme ağrısı tamamen ya da büyük ölçüde geçmelidir. Eğer tedavi ayak yaraları için yapılmışsa yara iyileşmesi başarılı bir tedaviye rağmen uzun sürebilir.